زایمان طبیعی و ترس‌هایی که پایه علمی ندارد!

زایمان طبیعی یکی از روش‌های زایمان است. در این روش به صورت کاملا طبیعی و بدون انجام عمل جراحی و تنها با اعمالی که مادر انجام می‌دهد کودک به دنیا می‌آید.

مادرانی که زایمان طبیعی را انتخاب می‌کنند علی‌رغم درد زیادی که تحمل می‌کنند آن را یک تجربه بسیار ارزشمند می‌دانند که با وجود آن به قدرتی که خداوند به زنان بخشیده است پی می‌برند.

در ادامه قصد داریم در مورد زایمان طبیعی این فرایند عجیب و شگفت‌انگیز مطالبی را بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.

از زایمان طبیعی چه می‌دانید؟

برخی از زنان به جای استفاده از تکنیک‌هایی مانند عمل جراحی و آرام سازی یا تمدد اعصاب و تنفس کنترل شده برای تحمل درد، زایمان را بدون هیچ داروی مسکن و سر کننده‌ای انتخاب می‌کنند. با زایمان طبیعی، مادر کنترل بدن خود را در دست دارد و معمولا یک دستیار زایمان به آرامی او را در مراحل زایمان راهنمایی و حمایت می‌کند.

در زایمان طبیعی مادر و پزشکان اجازه می‌دهند تا طبیعت کار خودش را انجام دهد و کودک بدون دخالت تکنولوژی‌های امروزی به دنیا بیاید.

بسیاری از زنان با حاملگی‌های کم‌خطر، ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از خطرات احتمالی که داروها برای مادر یا نوزاد ایجاد می‌کنند، زایمان طبیعی را انتخاب کنند، چراکه داروهای ضددرد می‌توانند بر روند زایمان تاثیر بگذارد، فشار خون کاهش یابد، زایمان با کندی یا تندی پیش رود، حالت تهوع به مادر دست دهد یا احساس عدم کنترل داشته باشد.

با این حال بسیاری از زنان زایمان طبیعی را انتخاب می‌کنند تا با تجربه زایمان ارتباط بیشتری داشته باشند و به شیوه‌ای فعالانه با زایمان مقابله کنند.

مطالعات نشان می‌دهد که دریافت حمایت مداوم از یک همراه آموزش دیده و باتجربه، مانند یک ماما در طول زایمان، می‌تواند به معنای زایمان کوتاه‌تر و بدون درد باشد که احتمال نیاز به سزارین در آن کمتر است.

این روزها در بسیاری از بیمارستان‌ها امکان زایمان طبیعی نیز وجود دارد. برخی از بیمارستان‌ها دارای مراکز زایمان هستند که در آن‌ها یک زایمان طبیعی صورت می‌گیرد، اما در صورت نیاز مداخله پزشکی، پزشک متخصص در دسترس است.

 بسیاری از بیمارستان‌ها رویکرد خود را برای زایمان‌های کم‌خطر تغییر داده‌اند و اتاق‌هایی با محیط‌های خانگی دارند که زنان می‌توانند بدون جابجایی زایمان کنند و بهبودی یابند. در این اتاق‌ها به نظر می‌رسد همه چیز به خوبی و زایمان آهسته‌تر و بدون مداخله پیش می‌رود. این امکان برای مادران وجود دارد که از تکنیک‌های جایگزین برای مدیریت درد استفاده کنند و از دستیاران زایمان مانند ماماها کمک بخواهند.

گفتنی است که در برخی کشورها در اتاق‌های زایمان طبیعی علاوه بر پدر، سایر فرزندان، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و دوستان نیز می‌توانند مشاهده‌گر تولد نوزاد باشند. در این روش پس از تولد، نوزادان ممکن است مدت بیشتری در کنار مادر بمانند. این رویکرد در کامل‌ترین شکل خود، گاهی مراقبت خانواده محور نامیده می‌شود.

چه روش‌هایی برای کنترل درد زایمان طبیعی وجود دارد؟

اینکه زنان باردار چه روشی را برای تحمل درد زایمان طبیعی انتخاب می‌کنند کاملا به خودشان بستگی دارد. چرا که تحمل درد در افراد مختلف متفاوت است. بسیاری از افراد می‌توانند با هدایت انرژی و تمرکز ذهن درد خود را کنترل کنند. در دنیای غرب دو فلسفه رایج برای تحمل درد زایمان طبیعی وجود دارد به نام لاماز و برادلی که در ادامه در مورد آن توضیح می‌دهیم.

روش لاماز

در این روش تاکید می‌شود که زایمان یک فرآیند طبیعی و سالم است، اما نسبت به داروهای مسکن موضعی خنثی دارد و زنان را تشویق می‌کند تا در مورد اینکه آیا مصرف دارو برایشان مناسب است یا خیر تصمیمی آگاهانه بگیرند.

 در این تکنیک سعی دارند اعتماد به نفس مادر را در حین زایمان بالا ببرند. در کلاس‌هایی که در حین بارداری برگزار می‌شود به زنان باردار می‌آموزند که چگونه با درد مقابله کنند، از جمله تکنیک‌هایی که در کلاس‌ها آموزش داده می‌شود، عبارتند از؛ انجام حرکات موثر، ماساژ و دستیابی به آرامش. در کلاس‌های لاماز بر رعایت مواردی نیز تاکید دارند، از جمله:

• زایمان را در حالت خوابیده به پشت انجام ندهند و در هر حالتی که بدن راحت است قرار گیرند
• پس از زایمان مادر و نوزاد کنار هم باشند، چرا که این کار برای مادر و نوزاد و شیردهی به نوزاد بسیار مفید است
• اجازه دهند وقت زایمان برسد و زایمان خودش شروع شود
• برای حمایت مداوم یک نفر همراه داشته باشند
• تا جای ممکن از مداخلات پزشکی جلوگیری شود

روش برادلی

 این روش که با نام زایمان به کمک همسر نیز شناخته می‌شود، بر رویکرد تولد طبیعی و مشارکت فعال مربی زایمان تاکید دارد. هدف اصلی این روش پرهیز از مصرف داروها مگر در موارد ضروری است. روش برادلی همچنین بر تغذیه خوب و ورزش در دوران بارداری و تکنیک‌های ریلکسیشن و تنفس عمیق به عنوان روشی برای مقابله با درد‌های حین زایمان طبیعی تمرکز دارد. اگرچه روش برادلی از تجربه زایمان بدون دارو حمایت می‌کند، اما در کلاس‌ها والدین را برای عوارض یا موقعیت‌های غیرمنتظره مانند سزارین اورژانسی آماده می‌کنند.

روش الکساندر

در این روش بیشتر به راحتی مادر توجه می‌شود. در کلاس‌هایی که در طول بارداری برای مادر برگزار می‌شود، به مادر آموزش می‌دهند که چگونه می‌تواند بر روی ذهن خود تمرکز کافی داشته باشد و با آرام کردن ذهن کم‎کم عضلات بدن به ویژه عضلات لگن را شل کند تا کودک به راحتی از لگن و رحم خارج شود.

مادر در روش الکساندر بر روی یک صندلی می‌نشیند و تنها با آرامش و تمرکز بر عضلات لگن و کمک جاذبه زمین اجازه می‌دهد کودک از رحم بیرون بیاید.

روش‌های دیگر برای کنترل درد در حین زایمان طبیعی عبارتند از:

• تغییر موقعیت (مانند راه رفتن، دوش گرفتن، تکان دادن یا تکیه دادن به توپ‌های زایمان)
• حواس‌پرتی از طریق فعالیت‌هایی که ذهن را مشغول نگه می‌دارد
• غوطه ور شدن در آب گرم یا جکوزی
• گوش دادن به موسیقی آرامش بخش
• هیپنوتیزم
• یوگا
• مراقبه
• پیاده روی
• ماساژ

چه روش‌های برای  انجام زایمان طبیعی وجود دارد؟

زایمان طبیعی برای حدود 85درصد از زنان باردار یک هدف کاملا قابل دستیابی و معقول است. 15درصد دیگر دارای عوارض سلامتی هستند که آن‌ها را در گروه پرخطر قرار می‌دهند که برای ایمن‌تر کردن زایمان برای مادر یا نوزاد به مداخلات خاصی (مانند سزارین) نیاز دارند.

اما این نکته نیز وجود دارد که به دنیا آوردن کودک بدون استفاده  ازدارو کار آسانی نیست، اما معمولا امکان‌پذیر است.

گاهی اوقات دکتر ناچار به استفاده از روش‌های دیگری می‌شود و یا اینکه مادر درخواست می‌کند برای انجام زایمان طبیعی از روش‌های دیگر استفاده کنند. این روش‌ها عبارتند از:

زایمان طبیعی از تزریق دارو

در این روش از زایمان طبیعی در هنگامی که دهانه رحم مادر به میزان 5 سانتی متر باز می‌شود، دکتر اقدام به تزریق دارو می‌کند. تزریق داروی مسکن در وسط زایمان انجام می‌شود تا به این ترتیب مادر بتواند در میان انقباضات و درد‌های شدیدی که بر وی وارد شده کمی استراحت کند.

 گفتنی است که معمولا تزریق دارو قبل از اینکه فشاری برای خارج شدن کودک صورت گرفته باشد، انجام می‌شود.

زایمان طبیعی با روش استنشاق گاز

در این روش پزشک سعی می‌کند با استفاده از گاز انتونوکس درد زایمان طبیعی را برای مادر به حداقل برساند.

گاز انتونوکس به عنوان یک گاز تسکین درد شناخته می‌شود، این گاز ترکیبی از گاز اکسیژن و نیترون اکساید است که به واسطه ماسک که بر صورت مادر گذاشته می‌شود وارد ریه‌های مادر می‌شود و از ریه به سمت مغز می‌رود و در مغز با اثر گذاشتن بر عصب‌های درد، درد مادر برای زایمان طبیعی را به حداقل می‌رساند.

این گاز کاملا بی‌خطر زایمان طبیعی را به یک واقعیت شیرین مبدل می‌کند. گفته می‌شود که این روش در زایمان طبیعی در کشور‌های متعددی از جمله ایران، استرالیا، کانادا، آمریکا، انگلیس، آفریقا جنوبی به کار می‌رود.

زایمان طبیعی به روش فیزیوتراپی

گاهی پزشک برای رهایی مادر از دردهای طاقت ‌فرسای زایمان طبیعی، زایمان با کمک وسایل فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌دهد.

در زایمان طبیعی به روش فزیوتراپی، پزشک امواج الکتریکی را از روی پوست بر مهره‌های 4 و 5 کمر مادر می‌تاباند، با این کار مورفین طبیعی در بدن ترشح می‌شود و اینگونه تحمل درد برای مادر کمتر می‌شود. این نکته نیز قابل ذکر است که با به کار بردن این روش سرعت زایمان بیشتر خواهد شد.

زایمان طبیعی با اپیدورال

در بعضی مواقع مادر اصلا طاقت تحمل درد را ندارد، اما ترجیح می‌دهد کودک خود را با زایمان طبیعی به دنیا بیاورد. در این زمان است که پزشک زایمان طبیعی و بدون درد با اپیدورال را توصیه می‌کند. در این روش زمانی که دهانه رحم مادر تا 5 سانت باز می‌شود لوله اپیدورال در مهره‌های کمر مادر قرار می‌گیرد و از طریق آن دارو و مسکن‌ها را تزریق می‌کنند. اپیدورال برخلاف بسیاری از مسکن‌های دیگر اجازه می‌دهد مادر کاملا به هوش باشد حتی متوجه انقباضات شود در حالی که متوجه هیچ‌گونه دردی نیست.

گفتنی است که لوله اپیدورال باید تا پایان زایمان و خارج کردن کودک و جفت در کمر مادر باقی بماند.

زایمان طبیعی به روش القا

در بعضی موارد پزشک تشخیص می‌دهد که زایمان طبیعی به خوبی پیش نمی‌رود و در صورت ادامه آن، جان مادر یا کودک به خطر می‌افتد، در این زمان است که القای زایمان انجام می‌شود. در این روش دهانه رحم را تحریک می‌کنند تا انقباضات پیش از موعد القا شود و زایمان با سرعت بیشتری صورت گیرد.

از شایع‌ترین عللی که باعث می‌شود پزشک اقدام به القای زایمان کند پاره شدن کیسه آب است. موارد دیگری نیز وجود دارد که در آن پزشک توصیه می‌کند القای زایمان انجام شود. از جمله:

• حاملگی طولانی مدت
• وجود عفونت شدید در رحم
• متوقف شدن رشد جنین
• ابتلای مادر به دیابت
• ابتلای مادر به فشار خون

زایمان طبیعی در آب

زایمان طبیعی در آب یکی از روش‌های نوین زایمان محسوب می‌شود. در این روش زمانی که مادر احساس درد می‌کند، او را داخل استخری که با آب تمیز پر شده می‌برند. متخصصان زنان بر این باورند که آب باعث می‌شود عضلات شکم و لگن مادر انقباضی نداشته باشد و مادر بتواند به راحتی و با آرامش کودک خود را به دنیا آورد. زایمان با این روش نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد، ضمن اینکه این روش به مادرانی پیشنهاد می‌شود که از آناتومی لگن استانداری برخوردارند.

مزایای زایمان طبیعی

همان‌گونه که از نام این زایمان مشخص است، به صورت کاملا طبیعی انجام می‌شود، بنابراین تمام اعضای بدن کودک به رشد کامل می‌رسد و سپس به دنیا می‌آید، اما این تنها مزیت زایمان طبیعی نیست، بلکه زایمان طبیعی از مزایای دیگری نیز برخوردار است ازجمله:

• مادران موفق به شیردهی در زمان‌های اولیه زایمان می‌شوند و کودک از خوردن آغوز بهره‌مند می‌شود
• زایمان طبیعی همچون سزارین شامل هزینه نمی‌شود و برای خانواده مقرون به صرفه است
• خطراتی مانند خونریزی، عفونت و غیره مادر را تهدید نمی‌کند
• خطرات ناشی از بی‌هوشی مادر را تهدید نمی‌کند.
• دوره نقاهت بعد از زایمان کوتاه است
• زمان بستری شدن مادر در بیمارستان کوتاه است
• آثاری از خط بخیه بر بدن مادر نمی‌ماند

معایب زایمان طبیعی

هیچ امری به طور مطلق خوب نیست، زایمان طبیعی هم در کنار خوبی‌ها و مزایایی که دارد معایب و عوارضی نیز دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• نامرتب شدن ضربان قلب کودک
• تغییر فرم دستگاه تناسلی مادر
• ناتوانی مادر در زور زدن
• از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
• افزایش فشار خون
• احساس درد شدید
• استرس زیاد مادر

چه زمانی لازم است به بیمارستان مراجعه کرد؟

زنان باردار باید توجه داشته باشند که اگر علائم خاص و یا تغییراتی در خود و جنین دیدند سریعا به بیمارستان مراجعه کنند.

بعضی از اتفاقات می‌تواند جان مادر و نوزاد را به خطر بیاندازد، مانند: خونریزی مادر، متوقف و یا کم شدن حرکات جنین، پاره شدن کیسه آب، تپش قلب، تنگی نفس و حالت تهوع مادر. در صورت وجود این علائم و هر موردی که باعث نگرانی می‌شود باید هرچه زودتر به بیمارستان مراجعه و پزشک را از وجود این علائم با خبر کرد.

یادداشت پایانی

بارداری و زایمان یکی از شیرین‌ترین و البته سخت‌ترین دوران زندگی زنان به شمار می آید. زایمان طبیعی برای زنان این امکان را به وجود می‌آورد که روند زایش فرزند را خودشان رهبری کنند. امروزه این زایمان با روش‌های مختلفی انجام می‌شود تا درد مادر در حین زایمان کاهش یابد. در تمام این روش‌ها توجه به بهداشت و سلامت زنان و همچنین سلامت جنین در الویت قرار دارند.

ما در این نوشتار سعی کردیم در باب زایمان طبیعی و انواع آن مطالبی را بیان کنیم. امیدواریم مفید فایده واقع شده باشد.