دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی
دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی به چه معناست؟ چه افرادی دچار دلبستگی ناسالم می‌شوند؟ آیا اضطراب از دست دادن افرادی که دوستشان دارند یا طرد شدن از نشانه‌های دلبستگی ناایمن است؟ قبل از اینکه به این سؤالات پاسخ دهیم، بیایید مفهوم دلبستگی را بررسی کنیم. دلبستگی چیست؟ روانکاو جان بولبی، چگونگی ارتباط بین انسان (از دوران کودکی) با مراقبان اصلی خود (مانند مادر و…) را پایه و اساس شکل‌گیری دلبستگی در طول زندگی می‌داند. درواقع می‌توان گفت دلبستگی ریشه در کودکی دارد و اگر به طرز صحیح شکل نگیرد، فرد به دلبستگی ناایمن مبتلا خواهد شد.
نظریه سبک‌های دلبستگی که برای اولین‌بار توسط جان بولبی در دهه 1950 مورد بررسی قرار گرفت، به دو دسته دلبستگی ایمن و دلبستگی ناایمن تقسیم می‌شوند که در شناسایی نحوه ارتباط یک فرد با اطرافیانش، کمک بسیاری می‌کند.
در این مقاله از ژین طب قصد داریم تأثیر دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی، راه‌های مقابله و درمان آن را مورد بحث قرار دهیم. با ما همراه باشید.
دلبستگی ناایمن چیست؟
آیا تاکنون به این موضوع توجه داشته‌اید که در روابط عاطفی خود، به روش‌های خاصی فکر و عمل می‌کنید؟ برای مثال از تنها ماندن در ساعات طولانی می‌ترسید یا اینکه نسبت به ارتباط شریک زندگی‌تان با اطرافیانش، احساس حسادت دارید. این‌ها همه نشانه‌های دلبستگی ناایمن هستند.
دلبستگی ناایمن نوعی الگوی رابطه‌ای است که باعث می‌شود فرد در برقراری رابطه با دیگران به مشکل برخورد و نسبت به روابط خود با اطرافیان احساس ناامنی کند. همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم، دلبستگی ریشه در کودکی افراد دارد. برای مثال کودکانی که با والدین خود رابطه تیره و تاری داشته باشند (برای مثال مورد حمایت والدین قرار نگیرند، بی‌توجهی به خواسته‌های کودکان از سمت والدین و…) در بزرگسالی به دلبستگی ناایمن مبتلا خواهند بود.
حال شاید برای شما هم این سؤال به وجود آید که میان دلبستگی ایمن و دلبستگی ناایمن چه تفاوتی وجود دارد؟ افرادی که دلبستگی ایمن دارند در دوران بزرگسالی از عزت نفس بالایی برخوردار هستند؛ از برقراری ارتباط با دیگران لذت می‌برند، احساسات خود را به‌راحتی بیان می‌کنند و به‌طورکلی روابط عاطفی موفقی دارند. اگر به گذشته این افراد نگاهی بیاندازیم، خواهیم دید که در دوران کودکی در یک فضای امن، قابل اعتماد و حمایتگرانه رشد و بزرگ شده‌اند.
انواع دلبستگی ناایمن
دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی به‌طورکلی به سه دسته اجتنابی، دو سوگرا و بی‌نظم تقسیم می‌شود که در ادامه هر مورد را به‌صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.
دلبستگی ناایمن اجتنابی
افرادی که درگیر دلبستگی ناایمن اجتنابی هستند از برقراری ارتباط اجتماعی و عاطفی دوری می‌کنند و احساسات خود را نادیده می‌گیرند. درواقع این افراد در دوران کودکی خود زمانی که از لحاظ عاطفی و… به والدین خود نیاز داشتند، احساسات و خواسته‌هایشان نادیده گرفته شده است. به‌طورکلی این افراد خود را فردی مستقل می‌دانند و تمایلی به صحبت با دیگران ندارند. همچنین افراد مبتلا به دلبستگی اجتنابی در روابط احساساتشان را سرکوب می‌کنند و معمولا اطرافیان خود را افرادی غیرقابل اعتماد می‌دانند.
برای مثال این افراد مستعد به حداقل رساندن یا نادیده گرفتن احساسات شریک زندگی خود هستند؛ یعنی امکان دارد با مخفی نمودن، دروغ‌گویی و… به روابط پایان دهند تا احساس آزادی خود را دوباره به دست آورند.
دلبستگی ناایمن دو سوگرا
دلبستگی دو سوگرا یا دلبستگی ناایمن اضطرابی، نشان‌دهنده سبکی از الگوهای ارتباطی ناسازگار است. این افراد معمولا دارای عزت‌نفس پایین و اضطراب دائمی هستند به همین‌خاطر احتمال اینکه شخص مورد علاقه‌شان را از دست بدهند، وجود دارد. ترس از طرد شدن، شکاکیت، حسادت بیش‌ازحد، وابستگی و نیاز به اطرافیان برای رسیدن به خواسته‌هایشان، حساس به انتقاد، مشکل در تنها بودن، و… از نشانه‌های افراد مبتلا به دلبستگی دو سوگرایی است.
این افراد در دوران کودکی در ارتباط با والدینشان احساس گیجی و بی‌ثباتی داشتند یعنی گاهی اوقات، والدین حامی و پاسخگوی نیازهای کودک هستند، در حالی که در برخی مواقع، با نیازهای فرزندان خود هماهنگ نیستند.
برای مثال این افراد وقتی از شریک زندگی خود دور می‌شوند، احساس اضطراب یا حسادت دارند، بنابراین ممکن است از طریق کنترل رفتار یا سایر تاکتیک‌ها برای نزدیک نگه‌داشتن شریک زندگی خود استفاده کنند.
دلبستگی ناایمن بی‌نظم
افراد مبتلا به دلبستگی نامنظم یا آشفته خود را لایق یک زندگی آرام یا یک رابطه صمیمی نمی‌دانند. ناتوانی در برقراری صمیمیت از مشخصه‌های بارز این نوع دلبستگی است چراکه افراد مبتلا به این مشکل، در روابط عاطفی خود گاهی مهربان و گاهی رفتار غیرقابل پیش‌بینی مانند پرخاشگری از خود نشان می‌دهند.
اگر به گذشته این افراد نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که در دوران کودکی مورد بی‌توجهی، بدرفتاری، ترس از والدین قرار گرفته‌اند.
نوسانات خلقی (رفتارهای متناقض)، ناتوانی در کنترل و تنظیم احساسات، بی‌اعتمادی به دیگران، اضطراب و… از نشانه‌های دلبستگی بی‌نظم است.
برای مثال احتمال دارد این افراد نسبت به شریک خود بی‌احساس، خودخواه، کنترل کننده و بی‌اعتماد باشند که می‌تواند منجر به رفتار انفجاری یا حتی توهین آمیز شود.
اثرات منفی دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی قبل از ازدواج
تا این بخش از مقاله با معنای دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی و انواع آن آشنا شدید. دلبستگی ناایمن می‌تواند آثار منفی بسیاری در روابط عاطفی پیش از ازدواج برجای بگذارد. برای مثال یک رابطه سالم به رابطه‌ای گفته می‌شود که در شما و پارتنرتان نسبت به یکدیگر حس احترام، حمایت، مراقبت و محبت متقابل دارید، حال در صورتی که شما به یکی از سبک‌های دلبستگی ناایمن مبتلا هستید، خاطرات دوران کودکی و تجربیات ناامنی می‌تواند بر احساسات و تعاملات در روابطتان تأثیر گذارد. برای مثال امکان دارد شما از صمیمیت و امنیت در روابط عاطفی‌تان ناراحت شوید؛ بنابراین احساس می‌کنید ارزش عشق را ندارید و بین ابراز علاقه و نفرت نسبت به پارتنرتان، نوسانات خلقی به وجود می‌آید.
این رفتارهای ضداجتماعی و منفی می‌تواند افراد را به سمت مصرف الکل، مواد مخدر، بروز رفتارهای پرخاشگرانه، تعارض و پریشانی نسبت به احساسات پارتنر و… ترغیب نماید.
الگوهای رفتاری در ارتباط با دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی
والدین نقش مهمی در شکل‌گیری دلبستگی فرزندانشان دارند.همان‌طور که گفتیم دلبستگی ناایمن ریشه در دوران کودکی دارد یعنی افراد با مشاهده رفتارهای والدین خود از آنها الگوبرداری می‌کنند.
نحوه رفتار والدین در ارتباط با دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی
گاهی والدین به‌طور پراکنده یا نامنظم به نیازهای فرزند خود پاسخ می‌دهند، یعنی بسیاری از خواسته‌های فرزندشان را نادیده می‌گیرند، از بروز احساسات و علاقه خود نسبت به فرزندشان خودداری می‌نمایند، در شرایط سخت آنها را تنها می‌گذارند و…
در نتیجه کودکان با مشاهده چنین رفتارهایی از والدین خود الگوبرداری می‌کنند و در بزرگسالی دچار دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی، اجتماعی و… می‌شوند.
نشانه‌های دلبستگی و نحوه رفتار با افراد دچار دلبستگی ناایمن
در ابتدای مقاله توضیح دادیم که دلبستگی دو نوع است، ایمن و ناایمن، حال قبل از اینکه بخواهیم در رابطه با درمان دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی صحبت کنیم، لازم است با نشانه‌های آن آشنا شوید.
نشانه‌های دلبستگی ایمن در روابط عاطفی
هنگامی که دلبستگی ایمن در افراد به وجود می‌آید، در روابط خود احساس رضایت، ثبات و امنیت بیشتری دارند. برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:
- این افراد احساس ارزشمندی نسبت به خود دارند.
- احساسات خود را آشکارا و بدون نگرانی بیان می‌کنند.
- قدرت کنترل دلبستگی و تنظیم هیجان در روابط عاطفی خود را دارند.
- در مواقع ضروری به‌راحتی درخواست کمک می‌کنند.
- در مقابله با احساس شکست، ناامیدی و … در روابط خود انعطاف‌پذیر هستند.
افرادی که دارای دلبستگی ایمنی در روابط عاطفی خود هستند، به‌طوریقین در گذشته (دوران کودکی) حس امنیت، آرامش و حمایت را از والدین خود دریافت کرده‌اند.
نشانه‌های دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی
افراد مبتلا به دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی خود اغلب احساس ترس، خجالت، ناامیدی و شکست دارند بنابراین در روابط خود احساس خوشایندی نخواهند داشت. همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم دلبستگی ناایمن به سه دسته اجتنابی، دو سوگرا و نامنظم تقسیم می‌شود. نشانه‌های کلی دلبستگی ناایمن عبارتند از:
- افسردگی و اضطراب
- عزت نفس پایین
- سرکوب احساسات
- ناپایداری در احساسات (مثلا گاهی دلسوز، گاهی پرخاشگر)
- تردید نسبت به احساسات دیگران
- داشتن تصویر منفی از خود یا نشخوار ذهنی منفی
- ترس از طرد شدن در روابط ناایمن
- عدم احساس امنیت عاطفی در افراد ناایمن
- پرهیز از روابط نزدیک
- احساس شک یا حسادت نسبت به پارتنر خود
- عدم اطمینان در رابطه
به‌طورکلی افراد دارای دلبستگی ناایمن معمولاً در برقراری ارتباط عاطفی با دیگران مشکل دارند. چراکه آنها می‌توانند نسبت به شریک زندگی خود یا دیگر عزیزانشان پرخاشگر یا غیرقابل پیش‌بینی باشند که تمامی این رفتارها ریشه در فقدان عشق و محبت مداومی دارد که در دوران کودکی خود تجربه کرده‌اند.
اگر پارتنر یا یکی از عزیزانتان از دلبستگی ناایمن رنج می‌برد، می‌توانید با یادگیری شیوه‌های برخورد با افراد مبتلا به این مشکل، به آنها در بهبود روابط عاطفی، اجتماعی و… کمک کنید.
درمان دلبستگی ناایمن در بزرگسالی
آیا شما هم به جمله هیچ‌کس نباید قربانی گذشته‌اش شود اعتقاد داری؟ درست است که دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی به دوران کودکی باز می‌گردد اما می‌توانید با یادگیری استراتژی‌های ایجاد یک سبک دلبستگی ایمن و طی نمودن پروتکل درمان دلبستگی، مشکل خود را برطرف نمایید؛ بنابراین هنگام مشاهده هریک از علائم گفته شده باید به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه نمایید.
قبل از درمان، روانشناس در ابتدا سؤالاتی در رابطه با نشانه‌های دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی از شما می‌پرسد، سپس آزمون سبک‌های دلبستگی رابطه از شما گرفته می‌شود. در این تست شما باید به‌طور صریح و به‌سرعت به سؤالات پاسخ دهید. برخی از این سؤالات عبارتند از:
- ایجاد ارتباط با دیگران برایم آسان است؟
- اغلب نگرانم که پارتنر یا شریک زندگیم واقعا دوستم نداشته باشد؟
- آیا متکی بودن به دیگران را دوست دارم؟
پس از اینکه نوع دلبستگی شما مشخص گردد، معمولا جلسات روان درمانی یا روان پویشی برای شما برگزار خواهد شد گه به شما کمک می‌کند تا جنبه‌های الگوهای رابطه‌ای مشکل‌ساز را درک و راه‌های پیشگیری از آنها را بیابید. همچنین روان درمانی می‌تواند به کشف برخی از تجربیات رشدی و آسیب‌هایی که دلبستگی ناایمن بزرگسالان را شکل داده‌اند کمک نماید. شما با برگزاری در این جلسات یاد می‌گیرید که:
- رفتارهای ناسالمتان را بشناسید.
- از استراتژی‌های مقابله با این رفتارها در مواقع بحرانی استفاده کنید.
- با پارتنر یا اطرافیانتان یک رابطه امن داشته باشید.
- دیدگاه خود را نسبت به روابط و صمیمیت تغییر دهید.
- کنار آمدن با اتفاقاتی که در دوران کودکی شما منجر به این دیدگاه‌ها شده است.
یادداشت پایانی
دلبستگی ناایمن در روابط عاطفی نوعی دلبستگی است که از تجربیات منفی دوران کودکی ناشی می‌شود. انواع مختلفی از دلبستگی ناایمن وجود دارد که همه آنها در زمان بزرگسالی با رفتارهای متفاوتی بروز می‌کنند. راه‌هایی برای تغییر الگوهای خود وجود دارد تا بتوانید دلبستگی ایمن را در بزرگسالی یاد بگیرید، بنابراین توصیه می‌شود به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه نمایید.
سوالات متداول
آیا تست معتبری در خصوص میزان سنجش دلبستگی بزرگسالان وجود دارد؟
بله. تست سبک دلبستگی کولینز و رید
آیا ثابت قدمی بیش از حد و اندازه در عشق نوعی دلبستگی ناایمن محسوب می‌شود؟
بله، فلسفه توجیهی افراد مبتلا به دلبستگی ناایمن آشفته آنست که در راه عشق خود ثابت قدم هستند و تا سر حد مرگ پای آن می‌مانند.
آیا دلبستگی ایمن با عزت نفس رابطه مستقیم دارد؟
افراد با سبک دلبستگی ایمن، دارای عزت نفس بالایی هستند، دنیا را یک جایگاه امن می‌دانند. آنها نسبت به انسان‌ها درست‌اندیش هستند و در ارتباطات خود، واقعیت را بنای تفکر قرار می دهند.
