صرع در کودکان چگونه درمان می شود و علت ایجاد آن چیست؟

صرع در کودکان چگونه است؟ اکثر کودکان مبتلا به این بیماری در معرض خطر ابتلا به مشکلات ذهنی و جسمی بسیاری هستند. داشتن یک برنامه تشخیص و درمان مناسب برای کمک به فرزندتان به‌منظور عبور از مشکلات احتمالی ناشی از صرع مهم است. در این مقاله از ژین طب در باره صرع در کودکان و راه‌های تشخیص و درمان آن توضیح داده‌ایم. با ما همراه باشید.

بیماری صرع در کودکان

بیماری صرع در کودکان اختلالی مغزی است که باعث تشنج‌های مکرر می‌شود. زمانی که در فعالیت‌های الکتریکی مغز اختلالاتی به وجود آید، سیستم عصبی هم آسیب می‌بیند. در نتیجه در کودک تشنج رخ می‌دهد. در واقع، در مغز سلول‌های عصبی بسیاری وجود دارد که توسط فعالیت‌های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. زمانی که ارتباط بین سلول‌های عصبی با سیگنال‌های الکتریکی قطع شود، حمله صرعی در کودک اتفاق می‌افتد. به گفته‌ بنیاد صرع اطفال، کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند در معرض خطر ابتلا به یادگیری و عدم موفقیت تحصیلی قرار می‌گیرند. بیماری صرع در کودکان انواع مختلفی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد.

عوارض اجتماعی

افراد مبتلا به صرع به طور کلی از سوی  جامعه کمتر حمایت می شوند. این افراد در آینده احتمال ازدواج و فرزندان کمتری دارند­. نرخ کم اشتغال و مشارکت اجتماعی و مشکل در ایجاد روابط بین فردی رضایت بخش، از دیگر مشکلات این افراد است. افراد مبتلا به صرع اغلب تغییراتی  مانند تحرک کمتر و همچنین تأثیر آن بر یادگیری، حضور در مدرسه، اشتغال، روابط و تعاملات اجتماعی را در کیفیت زندگی خود تجربه می کنند.

عدم پایبندی به دارو، درک ضعیف نیاز به روال‌های درمانی، عدم اعتقاد به اثربخشی دارو، نگرانی‌های مربوط به عوارض جانبی، موانع عملی در دریافت نسخه، موانع شناخته شده برای مراقبت بهینه از صرع به شمار می­‌روند.

انواع تشنج یا بیماری صرع در کودکان

بیماری صرع در کودکان و همچنین تشنج در آن­ها انواع مختلفی دارد. ممکن است برخی شدید و برخی دیگر دارای علائم کمتری در کودک باشند. برای این منظور در ادامه این مقاله به انواع این بیماری پرداخته‌ایم. انواع بیماری صرع در کودکان عبارتند از:

تشنج یا صرع کانونی

تشنج صرعی کانونی زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت الکتریکی در یک یا چند ناحیه، از یک سمت مغز کودک دچار اختلال می‌شود. قبل از وقوع این بیماری، امکان دارد کودک هاله یا علائمی از خود نشان دهد. این نشانه‌ها شامل احساساتی مانند ترس یا سرخوشی، تغییرات بینایی، تغییر در حس بویایی و ناهنجاری‌های شنوایی است. دو نوع تشنج کانونی داریم:

• صرع کانونی ساده

تشنج کانونی ساده محدود به یک گروه عضلانی خاص است و به ناحیه‌ای از مغز بستگی دارد که تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای مثال اگر عملکرد غیرطبیعی سیگنال‌های الکتریکی در قسمتی از مغز باشد که با چشم ارتباط دارد، تغییراتی در بینایی کودک به وجود می‌آید. در این بیماری، کودک ممکن است عرق کند، حالت تهوع داشته باشد یا رنگ صورتش بپرد، اما هوشیاری خود را از دست نمی‌دهد.

• صرع کانونی پیچیده

تشنج کانونی پیچیده در ‌قسمتی از مغز که احساسات و عملکرد حافظه را کنترل می‌کند، رخ می‌دهد. در این حملات کودک احتمالاً هوشیاری خود را از دست خواهد داد. در این نمونه بهتر است سریعا کودک را به پزشک نشان دهید.

تشنج یا صرع عمومی

صرع عمومی در هر دو طرف مغز اتفاق می‌افتد؛ یعنی پس از تشنج، کودک هوشیاری خود را از دست می‌دهد و احساس خواب‌آلودگی و خستگی می‌کند. چهار نوع تشنج عمومی داریم:

• صرع کوچک

تشنج پتی‌مال یا صرع کوچک در کودکان حدود 30 ثانیه اتفاق می‌افتد و باعث تغییرات مختصر در حالت هوشیاری می‌شود؛ یعنی کودک می‌تواند وضعیت خود را حفظ کند و پس از اتمام تشنج به فعالیت خود ادامه دهد، اما ممکن است آنچه را که اتفاق افتاده به خاطر نیاورد. این بیماری از سنین 4 تا 12 سال شروع می‌شود.

• صرع آتونیک

در این تشنج که به آن “صرع قطره‌ای” هم می‌گویند، کودک به‌طور ناگهانی توان عضلانی خود را از دست می‌دهد یعنی بدن او در برابر حمله سست و بی پاسخ می‌ماند.

• صرع تونیک کلونیک

بدترین نوع تشنج در کودکان، تونیک کلونی یا تشنج بزرگ است. در این نوع تشنج بدن، بازوها و پاهای کودک شما خم و راست می‌شود و می لرزد. پس از حمله علائمی چون خواب آلودگی، مشکلات بینایی، گفتاری، سردرد شدید، خستگی یا بدن درد در کودک رخ می‌دهد. صرع کودکان هنگام خواب در این دسته از تشنج قرار می‌گیرد و نشانه‌هایی چون شب ادراری، لرزش بدن، صداهای بلند و نامتعارف در خواب را در پی دارد.

• صرع میوکلونیک

صرع میوکلونیک باعث تکان‌های عضلانی می‌شوند، اما بر هوشیاری کودک شما تأثیری نمی‌گذارند و ممکن است چندین بار در روز یا چندین روز پی‌درپی اتفاق بیفتد.

علت صرع در کودکان

برای حدود 40 درصد از کودکان، علت مبتلا شدن به بیماری صرع ناشناخته است، اما برخی از محققان عوامل ژنتیکی و وراثت را در این عارضه دخیل می‌دانند. امکان دارد یکی از والدین درگیر این بیماری باشند؛ بنابراین صرع به کودک هم ارث می‌رسد.

60 درصد باقی‌مانده هم زمانی که مغز کودک آسیب می‌بیند، بیماری صرع رخ می‌دهد. این آسیب‌ها عبارتند از:

ضربه به سر (تروماتیک)

ضربه به سر یکی از عواملی است که باعث صرع در کودکان می‌شوند. فرقی نمی‌کند میزان این ضربه چقدر باشد. برای مثال ممکن است در حین تصادف یا ورزش مغز آسیب ببیند و بیماری صرع در کودکان رخ دهند.

سکته

وجود لخته یا انسداد رگ‌های خونی، به سکته در کودکان منجر می‌شود .

شرایط مغزی

وجود تومور در مغز، یا بیماری‌های عفونی مانند مننژیت در عملکرد سیگنال‌های الکتریکی مغز اختلال ایجاد می‌کند و بیماری صرع در کودکان شکل می‌گیرد.

آسیب‌های قبل از تولد

اگر نوزاد زمانی که در شکم مادر است اکسیژن کافی دریافت نکند یا مادر تغذیه مناسبی نداشته باشد، ناهنجاری‌های مغزی در کودک رخ می‌دهد.

تب شدید

تب یکی از عواملی است که باعث به وجود آمدن بیماری صرع در کودکان می‌شود. هنگامی که کودک به صورت پی در پی تب می‌کند و دچار تشنج شدید می‌شود، بیماری صرع در کودکان ر خ می­دهد. از این رو والدین نباید تب‌های شدید فرزند خود را نادیده بگیرند یا با یک مسکن آن را تکسین دهند. به محض تب و به پزشک مراجعه کنند.

عوارض بیماری صرع در کودکان

بیماری صرع هم مانند سایر بیماری‌ها عارضه‌هایی به همراه دارد و باید مراقب کودکان مبتلا به این بیماری باشیم تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری نماییم.

پیامدهایی که بیماری صرع برای جسم یا روان کودکان دارد

• مشکلات روانی مانند احساس اضطراب یا افسردگی در کودک که گاهی منجر به خودکشی می‌شوند:

علائم افسردگی و اضطراب در کودکان با یکدیگر متفاوت است. بیماری صرع یکی از عواملی است که روی افسردگی و اضطراب و تشدید آن تاثیر می‌گذارد، اما از آنجایی که افسردگی معمولا در کودکان قابل تشخیص نیست، والدین آن را متوجه نمی‌شوند؛ چرا که علائم افسردگی در کودک بیمار به‌عنوان احساسات طبیعی و تغییرات روانی شناخته می‌شود؛ بنابراین درصورتی‌که فرزند شما دچار بیماری صرع باشد، دور از انتظار نیست که به افسردگی نیز مبتلا گردد. به همین خاطر باید به علائم آن مانند گوشه‌گیری، احساس ناراحتی و… دقت کنید. در صورتی که به افسردگی او اهمیت داده نشود ممکن است پس از مدتی به اقداماتی مانند خودکشی دست بزند.

• مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری یا عصبانیت در کودکان

یکی دیگر از پیامدهای بیماری صرع در کودکان مشکلات رفتاری است. احتمالا طی بیماری صرع کودک پرخاشگر یا عصبی می­شود. این موضوع کاملا طبیعی خواهد بود و برای حل آن بهتر است به یک روانشناس کودک مراجعه کنید. همچنین والدین می‌توانند فضای آرامی را در منزل برای او ایجاد کنند تا چیزی موجب عصبانیت کودک نشود. پرخاشگری یا عصبانیت ممکن است مشکلات اجتماعی دیگری برای فرزند شما ایجاد نماید. برای مثال در محیط مدرسه با کوچک‌ترین مشکل، پرخاشگری خواهد کرد.

سایر پیامدها:

• اختلال در یادگیری و عقب‌ ماندن از تحصیل
• اختلال در رشد
• احتمال غرق شدن هنگام شنا در استخر
• از دست دادن تعادل و زمین خوردن که باعث آسیب به سر یا دیگر اعضای بدن کودک می‌شود.
• آسیب رسیدن به مغز و رفتن به کما
• مرگ ناگهانی

راه‌های پیشگیری از بیماری صرع در کودکان

برای اینکه فرزندتان دچار بیماری صرع نشود باید به چندین نکته دقت کنید:

• قبل از بارداری آزمایش ژنتیک انجام دهید.
• در زمان بارداری باید به‌صورت دوره‌ای برای بررسی وضعیت و سلامت نوزاد به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.
• در زمان بارداری باید تغذیه مناسب داشته باشید. مثلا میوه، سبزیجات، مکمل‌های ویتامینی و… در برنامه غذایی خود قرار دهید.
• هنگامی که کودک شما براثر شرایط مختلف مانند واکسیناسیون یا بیماری‌هایی چون سرماخوردگی دچار تب شد، به‌طور مرتب باید تب او را کنترل کنید و در صورت ادامه تب بالا او را نزد پزشک ببرید.
• مراقب باشید تا ضربه سنگین به سر کودک شما وارد نشود.

تشخیص بیماری صرع در کودکان

تشخیص به موقع یک گام بزرگ در درمان است. به همین دلیل به محض مشاهده اولین نشانه یا علامت در کودک باید او را نزد پزشک ببرید.

تشخیص اولیه بیماری صرع کودکان در منزل توسط والدین

• خیره شدن به یک نقطه
• حرکت سریع بازو یا پاها
• منقبض شدن بدن
• تنگی نفس یا از دست دادن تنفس برای چندلحظه
• عدم کنترل مثانه و بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
• عدم توجه به صداهای اطراف
• حالت گیج و منگ بودن
• عدم تعادل و افتادن ناگهانی برروی زمین
• تکان دادن سر به صورت ریتمیک
• از دست دادن هوشیاری برای مدت زمانی کوتاه
• احساس خواب‌آلودگی
• تغییر رنگ لب‌ها
• به سرعت پلک زدن
• سست شدن عضلات
• مشکل در بلعیدن غذا
• زرد یا قرمز شدن رنگ پوست
• قفل شدن دندان‌ها
• بیرون آمدن کف از دهان

علائم صرع خفیف در کودکان

از نشانه‌های صرع خفیف در کودکان می‌توان به عدم تمرکز کوتاه مدت، گاز گرفتن لب‌ها، سریع پلک زدن، تنفس سریع و وقفه کوتاه مدت در صحبت اشاره کرد. صرع خفیف باعث عدم تعادل و از دست دادن هوشیاری برای مدت زمان طولانی نمی‌شود و معمولا حدود 15 ثانیه اتفاق می‌افتد.

معاینه پزشکی برای تشخیص بیماری صرع در کودکان

شما به‌عنوان والدین وظیفه دارید پس از مشاهده نشانه‌های گفته شده در کودکتان، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. در ابتدا دکتر سؤالاتی درباره شرایط بارداری مادر، زمان زایمان، سوابق خانوادگی، داروهایی که کودک مصرف می‌کند، بیماری‌هایی که دارد، حمله اخیر و… از شما می‌پرسد. سپس برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش­هایی تجویز می­شود.

آزمایش‌های پزشکی برای تشخیص صرع اطفال

یکی دیگر از روش‌های تشخیص بیماری صرع در اطفال، آزمایش است. به همین منظور ممکن است با مراجعه به پزشک، او یکی از روش‌های زیر را جهت تشخیص به کار بگیرد. برخی آزمایش­ها عبارتند از:

معاینه فیزیکی

برای انجام این معاینه پزشک علاوه‌بر بررسی عوامل حیاتی مانند ضربان قلب، فشار و… عملکرد حافظه و حواس کودک را نیز چک می‌کند.

آزمایش خون

برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا و… هم می‌توانند از عوامل بروز بیماری صرع باشند؛ بنابراین پزشک برای بررسی وجود بیماری‌های زمینه‌ای در کودک آزمایش خون می‌نویسد.

توموگرافی کامپیوتری

توموگرافی یا سی‌تی‌اسکن مشخص می‌کند که آیا بیماری صرع ناشی از بیماری‌ یا آسیب‌های اخیر است که بر سیستم عصبی تأثیر گذاشته یا خیر.

الکتروانسفالوگرام

نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام یکی از روش‌های تشخیص بیماری صرع در اطفال است. در این آزمایش با بررسی عملکرد سیگنال‌های الکتریکی در مغز کودک، نوع بیماری صرع مشخص خواهد شد. این تکنیک شامل اخذ سیگنال توسط الکترودهای سطحی، بهبود سیگنال، چاپ سیگنال و آنالیز آن است. آنچه در آخر به عنوان نتیجه برروی برگه چاپ و به دست شما داده می‌شود، الکتروانسفالوگرام است.

تصویر تشدید مغناطیسی

در صورتی که کودک شما به‌تازگی تشنج کرده یا از قبل چندین حمله برای او اتفاق افتاده باشد، با انجام ام‌آرآی تصویر دقیقی از مغز و محل تحت تاثیر در اختیار پزشک قرار می‌گیرد.

پونکسیون کمری

پونکسیون کمری روشی برای سنجش فشار در مغز و کانال نخاعی است. در حقیقت پونکسیون کمری یا سوراخ کمری، ضربه زدن به ستون فقرات است. این روش جهت تشخیص بیماری صرع در برخی کودکان انجام می‌شود. در این آزمایش، پزشک متخصص یک سوزن تو خالی را در فضای اطراف ستون فقرات در قسمت پایین کمر فرو می‌کند تا مقداری از مایع نخاعی را بیرون بکشد.

برای درمان بیماری صرع در اطفال به پزشک با چه تخصصی مراجعه نماییم؟

این سوال بسیاری از والدین است که برای درمان باید به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ متخصص مغز و اعصاب یا اطفال؟ در پاسخ به این سوال باید گفت شما به هر دو می‌توانید مراجعه کنید. اما برای اینکه فرآیند درمان و تشخیص به درستی صورت بگیرد بهتر است در ابتدا جهت تشخیص بیماری صرع فرزندتان به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. پس از تشخیص ایشان شما را در صورت نیاز به یک متخصص مغز و اعصاب معرفی خواهد کرد.

آیا ممکن است کودک به پزشک دیگری ارجاع داده شود؟

در صورتی که پزشک اطفال نتواند بیماری را تشخیص دهد و یا کودک نشانه‌های شدیدی از بیماری داشته باشد باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا پزشک متخصص بیماری صرع مراجعه کنید.

درمان بیماری صرع کودکان

بسیاری از افراد این سؤال برایشان به وجود می‌آید که آیا بیماری صرع در کودکان درمان دارد؟ درمان صرع با دارو به منظور کاهش، کنترل و توقف بیماری انجام می‌شود، در صورتی که دارو درمانی اثر نکند، جراحی صورت می‌گیرد.

درمان پزشکی بیماری صرع اطفال

پزشک پس از انجام معاینات و آزمایشات لازم، با تشخیص نوع صرع کودک برای او دارو تجویز می‌کند. در این بخش برخی داروها را معرفی می کنیم. گفتنی است این داروها نباید سرخود به کودک داده شوند.

معرفی داروی صرع در کودکان

داروی ضد صرع یا ضد تشنج ADEs

این دارو با کاهش دفعات تشنج، علائم صرع را در کودکان کم و بیماری را کنترل می‌کند. اکثر پزشکان مصرف AED را برای کودکان با دوز کم تجویز و به مروز زمان دوز آن را افزایش می‌دهند تا زمانی که دیگر تشنج رخ ندهد. هیچ‌گاه دوز این دارو را بدون مشورت با پزشک بیشتر نکنید؛ چراکه دوز مصرفی با توجه به رشد کودک و افزایش وزن یا در صورت مصرف سایر داروها، تنظیم می‌شود. اگر داروی ضدصرع AED در متوقف کردن تشنج مؤثر نبود، امکان دارد پزشک از داروی جایگزین استفاده کند. هیچ‌گاه به‌طور خودسرانه و به دلیل ترس از عوارض، مصرف AED را کنار نگذارید. قطع خودسرانه باعث بروز تشنج‌هایی می‌شود که شدیدتر از حد معمول هستند.

عوارض جانبی داروی ADEs:

• دل درد
• حالت تهوع و استفراع
• احساس خستگی و خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• احساس ضعف

سایر روش‌های درمان بیماری صرع کودکان

گاهی بدن نسبت به مصرف داروهای صرع در کودکان واکنش نشان نمی‌دهد؛ بنابراین پزشک برای درمان از روش رژیم کتوژنیک، روش واگ یا جراحی استفاده می‌کند.

رژیم کتوژنیک

این روش همان‌طور که از نامش مشخص است شامل یک رژیم غذایی سخت است که به منظور کاهش و کنترل تشنج یا صرع برای کودک درنظر گرفته می‌شود. این رژیم غذایی مصرف کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها را به شدت محدود می‌کند. در نتیجه بدن کودک با تولید ماده‌ای به نام اسید دکانوئیک، فعالیت‌های تشنجی را کاهش می­دهد.

تحریک عصب واگ

در این روش یک باتری کوچک در دیواره قفسه سینه قرار داده می‌شود. سپس سیم‌های کوچکی به باتری متصل و اطراف یکی از عصب‌های واگ قرار می‌گیرند. برنامه باطری بدین شکل است که هر چند دقیقه یکبار تکانه‌های انرژی را به مغز ارسال می‌کند؛ بنابراین زمانی که حس تشنج به کودک دست می‌دهد، او می‌تواند با قرار دادن یک آهنربای کوچک روی باتری، تکانه‌ها را فعال و تشنج را متوقف نماید. این روش برای کودکان بالای 12 سال مؤثر است.

جراحی

امکان دارد پزشک برای کودکانی که به تشنج‌های مکرر و شدید مبتلا هستند، جراحی پیشنهاد کند. با انجام جراحی بخشی از مغز کودک برداشته می‌شود. جراحی مغز در درمان انواع خاصی از بیماری صرع مؤثر است، اما تنها مواقعی که درمان‌های غیرتهاجمی پاسخ ندهند، جراحی صورت می‌گیرد.

دوران نقاهت پس از جراحی

پس از انجام جراحی مغز، کودک برای مدتی احساس خواب آلودگی و گیجی دارد که این نشانه‌ها طبیعی است. پس از عمل، فرزندتان باید 6 هفته استراحت کند تا به بهبودی کامل دست یابد.

یادداشت پایانی

بیماری صرع در کودکان آزاردهنده و خطرناک است؛ بنابراین وظیفه‌ دارید با مشاهده هر یک از نشانه‌های این بیماری کودک خود را نزد پزشک متخصص ببرید. امید که مطالعه این مقاله برایتان مفید بوده باشد.