افتادگی مثانه و بی‌اختیاری، پرش و تکرر ادرار مشکلی رایج در زنان
افتادگی مثانه از جمله مشکلات رایجی است که بسیاری از زنان و گاهی مردان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. بی‌اختیاری ادرار یا پرش ادرار از علائم رایج افتادگی مثانه است که در انجام فعالیت‌های روزانه بسیار دیده می‌شود؛ اغلب افرادی که دچار افتادگی مثانه می‌شوند به هنگام خنده، سرفه یا عطسه توان کنترل ادرار خود را ندارند و این موضوع می‌تواند باعث احساس شرم در فرد شود.
در ادامه قصد داریم مطالبی را پیرامون افتادگی مثانه بیان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
مثانه چیست و کارکرد آن چگونه است؟
مثانه یک عضو توخالی در لگن است که ادرار را ذخیره می‌کند. فشاری که هنگام پر شدن مثانه از ادرار ایجاد می‌شود، همان چیزی است که باعث می‌شود میل به ادرار کردن ایجاد شود. در هنگام ادرار کردن ادرار از مثانه حرکت می‌کند و از طریق مجرای ادرار از بدن خارج می‌شود.
در زنان دیواره جلویی واژن از مثانه حمایت می‌کند. این دیوار می‌تواند با افزایش سن ضعیف یا سست شود. شوک‌های قابل توجهی که به بدن وارد می‌شود مانند زایمان نیز می‌تواند به این قسمت از دیواره واژن آسیب برساند.
اگر این وضعیت بدتر شود، مثانه می‌تواند پرولاپس شود، به این معنی که دیگر حمایت نمی‌شود و به داخل واژن حرکت کند. این عارضه ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی مانند مشکلات ادراری، ناراحتی و بی‌اختیاری استرسی شود (نشت ادرار ناشی از عطسه، سرفه وغیره)
در مردان لوله‌ای به نام میزراه وجود دارد که ادرار از طریق آن دفع می‌شود. این لوله که در زنان کوتاه است در مردان درازتر است و از میان آلت تناسلی عبور می‌کند.
انواع افتادگی مثانه
- درجه 1 (خفیف): فقط بخش کوچکی از مثانه به داخل واژن می‌افتد
- درجه 2 (متوسط): مثانه به اندازه‌ای پایین می‌آید که بتواند به دهانه واژن برسد
- درجه 3 (شدید): مثانه از طریق دهانه واژن از بدن بیرون می‌زند
- درجه 4 (کامل): کل مثانه کاملا از واژن خارج می‌شود. معمولا با سایر اشکال پرولاپس اندام لگنی (پرولپس رحم، رکتوسل، انتروسل) همراه است
افتادگی مثانه معمولا با یائسگی نیز همراه است. قبل از یائسگی بدن زنان هورمون استروژن را تولید می‌کند که به قوی نگه داشتن عضلات داخل و اطراف واژن کمک می‌کند. بدن زنان پس از یائسگی تولید استروژن را متوقف می‌کند و در نتیجه آن ماهیچه‌ها ضعیف می‌شوند.
علل افتادگی مثانه چیست؟
عوامل زیر معمولا با ایجاد افتادگی مثانه مرتبط هستند:
- زایمان: این مورد شایع‌ترین علت افتادگی مثانه است. فرآیند زایمان بر روی بافت‌ها و ماهیچه‌های واژن که از مثانه زن حمایت می‌کنند تاثیرگذار است
- یائسگی: استروژن هورمونی است که به حفظ قدرت و سلامت عضلات واژن کمک می‌کند، اما پس از یائسگی تولید نمی‌شود که در نتیجه عضلات ضعیف شده و تحمل محافظت از مثانه را ندارند
- زور زدن: بلند کردن اجسام سنگین زور زدن در حین حرکات روده، داشتن یک بیماری طولانی مدت که شامل سرفه است یا داشتن یبوست طولانی مدت ممکن است به عضلات کف لگن آسیب برساند
علائم افتادگی مثانه چیست؟
اولین علامتی که معمولا زنان مبتلا به افتادگی مثانه متوجه آن می‌شوند، وجود بافتی در واژن است که بسیاری از زنان آن را چیزی شبیه به یک توپ توصیف می‌کنند.
سایر علائم افتادگی مثانه شامل موارد زیر است:
- جریان آهسته ادرار که ممکن است متوقف و شروع شود
- بیرون زدگی بافت از واژن (بافت ممکن است حساس باشد و ممکن است خونریزی کند)
- احساس خالی نشدن مثانه بلافاصله پس از ادرار (تخلیه ناقص)
- بی‌اختیاری استرسی (نشت ادرار در هنگام عطسه، سرفه یا فعالیت بدنی)
- زور زدن برای شروع جریان ادرار
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
- مقاربت دردناک (دیسپارونی)
- نشت ادرار با مقاربت
- ناراحتی یا درد در لگن
- مشکل در ادرار کردن
- عفونت مثانه
- درد کمر
برخی از زنان ممکن است علائم افتادگی خفیف (درجه 1) مثانه را تجربه نکنند یا متوجه آن نشوند.
چه زمانی به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای افتادگی مثانه باشیم؟
هر خانمی که متوجه علائم افتادگی مثانه می‌شود باید به پزشک خود مراجعه کند.
افتادگی مثانه معمولا با افتادگی اندام‌های دیگر در لگن زنان همراه است. بنابراین مراقبت‌های پزشکی به موقع برای ارزیابی و پیشگیری از علائم و عوارض مشکل‌ساز ناشی از ضعیف شدن بافت و عضله واژن توصیه می‌شود. اندام‌های افتادگی نمی‌توانند خودشان را التیام دهند و بیشتر آن‌ها با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
معاینات و تست‌های افتادگی مثانه
چندین روش تشخیص برای اصلاح افتادگی مثانه وجود دارد؛ که عبارتند از:
برای تشخیص افتادگی مثانه، معاینه اندام تناسلی و لگن که به معاینه لگنی معروف است، لازم است. پزشک مثانه‌ای که وارد واژن شده است را تشخیص می‌دهد.
برای موارد کمتر واضح پزشک ممکن است از سیستورتروگرام دفع ادرار برای کمک به تشخیص استفاده کند. سیستورتروگرام ادراری مجموعه‌ای از اشعه ایکس است که در حین ادرار گرفته می‌شود. این موارد به پزشک کمک می‌کند تا شکل مثانه و علت مشکل ادرار را تعیین کند. پزشک همچنین ممکن است برای رد سایر علل احتمالی ناراحتی یا مشکل ادراری از قسمت‌های مختلف شکم آزمایش یا عکس‌برداری با اشعه ایکس را تجویز کند.
پس از تشخیص، پزشک ممکن است اعصاب، ماهیچه‌ها و شدت جریان ادرار را آزمایش کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی مناسب است.
گاهی اوقات آزمایشات به عنوان EKG مثانه شناخته می‌شوند. این آزمایشات که نام دیگرشان یورودینامیک است؛ روابط فشار و حجم مثانه را اندازه گیری می‌کند و ممکن است در تصمیم گیری اورولوژیست بسیار مهم باشد.
سیستوسکوپی (نگاه کردن به مثانه با یک اسکوپ) نیز ممکن است برای شناسایی گزینه‌های درمانی انجام شود. این آزمایش یک روش سرپایی مطب است که گاهی اوقات روی صفحه تلویزیون انجام می‌شود تا فرد بتواند آنچه را که متخصص اورولوژی می‌بیند؛ ببیند. سیستوسکوپی خطر کمی دارد و برای اکثریت قریب به اتفاق افراد قابل تحمل است.
درمان افتادگی مثانه چگونه است؟
افتادگی خفیف (درجه 1) مثانه که درد یا ناراحتی ایجاد نمی‌کند معمولا نیازی به درمان پزشکی یا جراحی ندارد. پزشک ممکن است توصیه کند که فردی با افتادگی مثانه درجه 1 باید از بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن زیاد خودداری کند.
برای مواردی که جدی‌تر هستند، پزشک عوامل مختلفی مانند سن فرد، سلامت عمومی، اولویت درمانی و شدت افتادگی مثانه را در نظر می‌گیرد تا تشخیص دهد که کدام درمان مناسب است.
درمان‌های غیر جراحی برای افتادگی مثانه شامل موارد زیر است:
- پساری: پساری وسیله‌ای است که در داخل واژن قرار می‌گیرد تا مثانه را در جای خود نگه دارد. پساری‌ها باید در فواصل منظم برداشته و تمیز شوند تا از عفونت جلوگیری شود
برخی از پساری‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به زن اجازه می‌دهند خودشان این کار را انجام دهند؛ اما انواع دیگر آن را پزشک باید بردارد و تمیز کند
کرم استروژن معمولا همراه با پساری برای کمک به جلوگیری از عفونت و فرسایش دیواره واژن استفاده می‌شود. برخی از زنان می‌گویند که پساری‌ها ناراحت کننده هستند یا به راحتی می‌افتند
- درمان جایگزینی استروژن: بسیاری از زنان مبتلا به افتادگی مثانه ممکن است از این درمان سود ببرند. استروژن به تقویت و حفظ ماهیچه‌های واژن کمک می‌کند.
- مراقبت از افتادگی مثانه در منزل: برای موارد خفیف تا متوسط افتادگی مثانه، پزشک ممکن است اصلاح فعالیت مانند پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن را توصیه کند
پزشک همچنین ممکن است تمرینات کگل را توصیه کند. این‌ها تمریناتی هستند که برای سفت کردن عضلات کف لگن استفاده می‌شوند. تمرینات کگل ممکن است برای درمان پرولاپس‌های خفیف تا متوسط یا مکمل سایر درمان‌های پرولاپس‌هایی که جدی‌تر هستند استفاده شود
مصرف داروها برای درمان افتادگی مثانه
درمان جایگزینی استروژن ممکن است برای افتادگی مثانه استفاده شود تا به بدن در تقویت بافت‌های داخل و اطراف واژن کمک کند. درمان جایگزینی استروژن برای همه (مانند افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان) قابل استفاده نیست.
بدن زنان پس از یائسگی به طور طبیعی تولید استروژن را متوقف می‌کند و در نتیجه ممکن است عضلات واژن ضعیف شوند. در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است استروژن برای معکوس کردن علائم افتادگی مثانه، مانند ضعیف شدن واژن و بی‌اختیاری تجویز شود. برای درجات شدیدتر پرولاپس، درمان جایگزین استروژن ممکن است همراه با انواع دیگر درمان‌ها به کار رود.
استروژن را می‌توان به صورت خوراکی به عنوان قرص یا به صورت موضعی به عنوان چسب یا کرم تجویز کرد. این کرم جذب سیستمیک بسیار کمی دارد و در محلی که استفاده می‌شود، اثر قوی دارد. مصرف موضعی خطر کمتری نسبت به داروهای خوراکی دارد. استفاده از استروژن در ناحیه قدامی واژن و مجرای ادرار ممکن است برای کاهش علائم ادراری، مانند فوریت و تکرر ادرار، حتی در صورت افتادگی مثانه بسیار مفید باشد.
جراحی افتادگی مثانه
افتادگی مثانه‌هایی که در سطوح شدید قرار دارند و با پساری قابل کنترل نیستند، معمولا برای اصلاح نیاز به جراحی دارند.
جراحی افتادگی مثانه معمولا از طریق واژن انجام می‌شود و هدف این است که مثانه در موقعیت صحیح خود ثابت شود. مثانه با یک برش در دیواره واژن ترمیم می‌شود. در نهایت ناحیه افتادگی بسته شده و دیوار تقویت می‌شود.
بسته به روش، جراحی می‌تواند در حالی انجام شود که فرد تحت بیهوشی عمومی، منطقه‌ای یا موضعی است. برای جراحی‌های کوچک‌تر، بسیاری از زنان در همان روز عمل به خانه برمی‌گردند.
مواد مختلفی برای تقویت ضعف لگن مرتبط با افتادگی مثانه استفاده می‌شود، که مش یکی از آن‌ها ست.
استفاده از مش ممکن است در برخی شرایط مناسب باشد. به گفته FDA خطرات قرار دادن مش از طریق واژن برای ترمیم افتادگی اندام لگن ممکن است بیشتر از مزایای آن باشد. با این حال جراح باید خطرات، مزایا و عوارض احتمالی این مواد را با جزئیات توضیح دهد و قبل از اقدام به جراحی در مورد خود عمل توضیح دهد.
پس از جراحی اکثر زنان می‌توانند پس از شش هفته به سطح طبیعی فعالیت خود بازگردند. با این حال جراحان توصیه می‌کنند تا 6 ماه از فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن، زور زدن و غیره جلوگیری کنند.
سایر روش‌های درمانی برای افتادگی مثانه
فیزیوتراپی مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک ممکن است برای افتادگی مثانه برای کمک به تقویت عضلات لگن مفید باشد.
تحریک الکتریکی: پزشک می‌تواند یک پروب را روی عضلات هدف داخل واژن یا کف لگن اعمال کند. این کاوشگر به دستگاهی متصل می‌شود که جریان‌های الکتریکی کوچکی را که عضلات را منقبض، اندازه‌گیری و ارسال می‌کند. این انقباضات به تقویت ماهیچه‌ها کمک می‌کند.
یک نوع تحریک الکتریکی کمتر نفوذی در دسترس است که به صورت مغناطیسی عصب پودندال را از خارج از بدن تحریک می‌کند. این کار عضلات کف لگن را فعال می‌کند و ممکن است به درمان بی‌اختیاری کمک کند.
بیوفیدبک: یک حسگر برای نظارت بر فعالیت عضلات در واژن و کف لگن استفاده می‌شود. پزشک می‌تواند تمریناتی را توصیه کند که می‌تواند این عضلات را تقویت کند. این تمرینات ممکن است به تقویت عضلات برای معکوس کردن یا تسکین برخی از علائم مربوط به افتادگی مثانه کمک کند. حسگر می‌تواند انقباضات عضلانی را در طول تمرینات کنترل کند و اینگونه پزشک می‌تواند تعیین کند که آیا عضلات مورد نظر از تمرینات سود می‌برند یا خیر.
پیشگیری از افتادگی مثانه
برای جلوگیری از افتادگی مثانه، یک رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف روزانه مایعات فراوان می‌تواند خطر ابتلا به یبوست را در فرد کاهش دهد. در صورت امکان باید از زور زدن در حین اجابت مزاج اجتناب شود. افراد مبتلا به یبوست طولانی مدت باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند تا احتمال افتادگی مثانه را کاهش دهند.
بلند کردن اجسام سنگین با افتادگی مثانه همراه است و در صورت امکان باید از انجام آن خودداری شود. چاقی یک عامل خطر برای ایجاد افتادگی مثانه است؛ بنابراین کنترل وزن ممکن است به جلوگیری از ایجاد این بیماری کمک کند.
علت احساس درد مثانه در مردان چیست؟
علل زیادی برای بروز درد مثانه و بیماری‌های اورولوژی در مردان وجود دارد که عبارتند از: عفونت مجاری ادراری، سیستیت بینابینی و سرطان مثانه که هر کدام درمان‌های مختلفی دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان به ندرت دچار افتادگی مثانه می‌شوند.
یادداشت پایانی
افتادگی مثانه در اغلب موارد نمی‌تواند یکی از موارد تهدید کننده زندگی محسوب شود. در اکثر مواردی که افتادگی مثانه خفیف است، بدون جراحی نیز درمان می‌شود و بیشتر افتادگی مثانه‌های شدید را می‌توان با جراحی به طور کامل اصلاح کرد؛ بنابراین در بروز این بیماری جای هیچ‌گونه نگرانی نیست؛ چراکه در هر سطحی که اتفاق بیفتد قابل درمان است.
