جفت جنین و خطرهایی که آن را تهدید می‌کنند
جفت جنین یک عضو منحصر به فرد در بارداری است که کودک از آن تغذیه می‌کند. این عضو به طور معمول به قسمت بالایی یا کناری رحم می‌چسبد و نوزاد از طریق بند ناف به جفت متصل می‌شود.
پس از زایمان، جفت جنین به دنبال آن خارج خواهد شد. اگرچه این مورد در اکثر زایمان‌ها دیده می‌شود، اما چندین استثنا نیز وجود دارد.
بد نیست بدانید که خروج جفت جنین به عنوان مرحله سوم زایمان نیز شناخته می‌شود. تخلیه کامل جفت برای سلامتی پس از زایمان مادر حیاتی بوده، به طوری که باقی ماندن جفت در رحم مادر می‌تواند باعث خونریزی و سایر عوارض جانبی ناخواسته شود. به همین دلیل پزشک پس از زایمان جفت جنین را بررسی می‌کند تا از تخلیه کامل آن مطمئن شود. اگر تکه‌ای از جفت در رحم باقی بماند یا جفت با زایمان خارج نشود، لازم است که پزشک اقدامات دیگری انجام دهد.
در ادامه سعی داریم مطالبی را در ارتباط با این موضوع عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
وظایف جفت جنین چیست؟
جفت عضوی به شکل پنکیک یا دیسک است. از یک طرف به رحم و از طرف دیگر به بند ناف کودک متصل می‌شود. خون مادر از جفت عبور می‌کند و اکسیژن، گلوکز و سایر مواد مغذی را از طریق بند ناف به کودک می‌رساند. جفت همچنین موادی را که می‌تواند برای کودک مضر باشد فیلتر می‌کند و دی اکسید کربن و مواد زائد را از خون کودک خارج می‌کند.
جفت جنین مسئول بسیاری از عملکردهای مهم در مورد رشد کودک است که شامل تولید هورمون‌هایی زیر است:
- گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)
- استروژن
- پروژسترون
جفت خون مادر را از خون نوزاد جدا نگه می‌دارد تا از کودک در برابر عفونت محافظت کند. در اواخر بارداری، جفت آنتی‌بادی‌هایی را برای محافظت از نوزاد پس از تولد دفع می‌کند. لازم به ذکر است که الکل، نیکوتین و سایر داروها می‌توانند از جفت عبور کرده و به کودک آسیب برسانند.
جفت جنین دو طرف دارد، سمتی که متصل به والدین و معمولا به رنگ قرمز تیره است، در حالی که سمت متصل به جنین براق و تقریبا شفاف است. پس از تولد نوزاد، پزشک جفت را بررسی می‌کند تا مطمئن شود هر طرف آن طور که انتظار می‌رفته باشد.
خارج شدن جفت جنین در زایمان سزارین و زایمان طبیعی چگونه است؟
خارج شدن جفت جنین در زایمان طبیعی
در زایمان طبیعی پس از تولد نوزاد رحم مادر به انقباض ادامه خواهد داد. این انقباضات جفت را به جلو می‌برد. با این حال، برخی از پزشکان ممکن است از مادر بخواهند که به فشار دادن (زور زدن) ادامه دهد یا ممکن است به معده فشار بیاورند تا جفت را به جلو حرکت دهد. معمولا زایمان جفت سریع است و در عرض حدود 5 دقیقه پس از زایمان اتفاق می‌افتد، با این حال ممکن است برای برخی افراد بیشتر طول بکشد.
اغلب مادران پس از زایمان، تمام فکر و ذکرشان به دیدن کودک متمرکز می‌شود و ممکن است اصلا متوجه زایمان جفت جنین نشوند. با این حال، برخی از افراد پس از زایمان شاهد فوران خون بیشتری هستند که معمولا با بیرون آمدن جفت جنین همراه است.
جفت به بند ناف جنین متصل است. از آنجایی که هیچ عصبی در بند ناف وجود ندارد، وقتی بند ناف بریده می‌شود دردی ایجاد نخواهد کرد.
گفتنی است که در دستورالعمل‌های سال 2020 توصیه کرده‌اند تا زمانی که بند ناف به دور گردن کودک پیچیده نشود، نباید زودتر از حداقل 30 تا 60 ثانیه پس از تولد، آن را برید. این تاخیر باعث بهبود سطح هموگلوبین و آهن کودک می‌شود.
خارج شدن جفت جنین در زایمان سزارین
پس از انجام زایمان سزارین پزشک قبل از بستن محل برش رحم و معده، جفت را از رحم مادر خارج می‌کند.
پس از زایمان سزارین پزشک احتمالا بالای رحم مادر (معروف به فوندوس) را ماساژ می‌دهد تا آن را کوچک و منقبض کند. اگر رحم نتواند منقبض و سفت‌تر شود، پزشک ممکن است داروهایی مانند پیتوسین به مادر بدهد تا رحم را منقبض کند.
شیر دادن به نوزاد بلافاصله پس از تولد یا قرار دادن نوزاد روی پوست (معروف به تماس پوست به پوست) نیز می‌تواند باعث انقباض رحم شود. صرف نظر از نحوه خارج شدن جفت جنین از رحم پزشک آن را از نظر سالم بودن نیز بررسی می‌کند.
در این بررسی اگر به نظر برسد که بخشی از جفت از بین رفته است، پزشک ممکن است سونوگرافی از رحم را تجویز کند. گاهی اوقات، خونریزی بیش از حد پس از زایمان می‌تواند نشان دهنده این باشد که بخشی از جفت هنوز در رحم است.
جدا شدن جفت چیست؟
جدا شدن جفت یکی از عوارض بارداری است و زمانی اتفاق می‌افتد که جفت قبل از تولد نوزاد از رحم مادر جدا می‌شود. جفت اندام موقتی است که کودک در حال رشد را در دوران بارداری به رحم مادر متصل می‌کند و به عنوان یک طناب نجات عمل می‌کند که مواد مغذی و اکسیژن را از طریق بند ناف به جنین می‌دهد. گفتنی است که جفت مواد زائد را از خون کودک خارج می‌کند.
در جداشدگی جفت، جفت ممکن است به طور کامل یا تا حدی جدا شود که می‌تواند میزان اکسیژن و مواد مغذی را برای کودک کاهش دهد و باعث خونریزی شدید در مادر شود. جدا شدن جفت یکی از بیماری‌های جنین است که نیاز به درمان پزشکی دارد.
دلایلی که باعث می‌شود جفت جنین به طور کامل از رحم خارج نشود
- دهانه رحم بسته شده و سوراخ بسیار کوچکی برای خارج شدن جفت وجود دارد
- بخشی از جفت در طول زایمان جدا شده یا چسبیده باقی مانده
- جفت خیلی محکم به دیواره رحم چسبیده است
حفظ جفت یا باقی ماندن آن یک نگرانی عمده است، زیرا رحم باید پس از زایمان دوباره به سمت پایین بسته شود. انقباض رحم به رگ‌های خونی داخل کمک می‌کند تا خونریزی را متوقف کند. بنابراین اگر جفت در رحم باقی بماند، ممکن است فرد دچار خونریزی یا عفونت شود.
خطرات احتمالی که در چسبندگی جفت جنین وجود دارد
همان‌طور که اشاره شد باقی ماندن بخش‌هایی از جفت در رحم مادر پس از زایمان می‌تواند منجر به خونریزی و عفونت خطرناک شود. پزشک معمولا خارج کردن آن با جراحی را در سریع‌ترین زمان ممکن توصیه می‌کند. با این حال گاهی اوقات جفت به قدری به رحم چسبیده است که برداشتن آن بدون برداشتن رحم ممکن نیست (هیسترکتومی).
اگر فردی دارای یکی از موارد زیر باشد، در معرض خطر جفت باقی مانده در رحم است:
- سابقه قبلی جفت باقی مانده
- سابقه قبلی زایمان سزارین
- سابقه فیبروم رحم
انواع مختلف جداشدگی جفت چیست؟
- جدا شدن جزئی جفت؛ زمانی اتفاق می‌افتد که جفت به طور کامل از دیواره رحم جدا نشود.
- جدا شدن کامل جفت؛ زمانی اتفاق می‌افتد که جفت به طور کامل از دیواره رحم جدا شود. معمولا خونریزی واژینال بیشتر با این نوع جداشدگی همراه است.
- جداشدن آشکار جفت؛ دارای خونریزی متوسط تا شدید واژینال است.
- جداشدن مخفی جفت؛ خونریزی واژینال کمی دارد یا اصلا قابل مشاهده نیست. خون بین جفت و دیواره رحم به دام افتاده است.
تفاوت بین جداشدگی جفت و جفت سرراهی چیست؟
در جفت سرراهی، جفت تمام یا بخشی از دهانه رحم مادر را می‌پوشاند و به عنوان مانعی است که خروج از رحم را مسدود می‌کند. اگرچه جفت در موقعیت پیچیده‌ای قرار دارد، اما همچنان به رحم چسبیده است. هنگامی که جفت از رحم جدا می‌شود، به آن جداشدگی جفت می‌گویند. این نکته قابل ذکر است که هر دو بیماری می‌توانند باعث خونریزی واژینال در دوران بارداری و زایمان شوند.
پارگی جفت جنین چقدر شایع است؟
از هر 100 حاملگی تقریبا 1 مورد وجود دارد. این عارضه معمولا در سه ماهه سوم بارداری دیده می‌شود، اما امکان دارد هر زمانی بعد از هفته 20 بارداری تا زمان زایمان اتفاق بیفتد.
عوارض جداشدگی جفت چیست؟
جدا شدن جفت می‌تواند برای جنین و گاهی اوقات برای مادر خطرناک باشد. عوارض ناشی از جدا شدن جفت عبارتند از:
برای کودک:
- آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن
- وزن کم هنگام تولد
- تولد زودرس
- مشکلات رشد
- مرده‌زایی
برای مادر:
- مشکلات لخته شدن خون
- از دست دادن خون
- نارسایی کلیه
- تزریق خون
- خونریزی
چه مواردی باعث جدا شدن جفت جنین می‌شود؟
علت جدا شدن جفت جنین اغلب ناشناخته است. اما پیروی از سبک خاصی در زندگی یا وارد شدن ضربه‌ای محکم به شکم مادر می‌تواند خطر جدا شدن جفت را افزایش دهد.
چه عواملی خطر جداشدن زودهنگام جفت جنین را افزایش می دهد؟
مادر در صورت داشتن هر یک از موارد زیر در معرض خطر بیشتری برای جدا شدن جفت است:
- ضربه یا آسیب به رحم (مانند تصادف رانندگی، افتادن یا ضربه به معده)
- فشار خون بالا ، دیابت بارداری یا پره اکلامپسی
- مصرف سیگار، یا سابقه مصرف مواد مخدر
- حاملگی چندقلو (دوقلو یا سه قلو)
- ترومبوفیلی (اختلال لخته شدن خون)
- از دست دادن سریع مایع آمنیوتیک
- بالا بودن سن مادر( 35 سال یا بیشتر)
- پارگی زودرس غشاها
- بند ناف کوتاه
- فیبروئید رحم
علائم و نشانه‌های جدا شدن جفت جنین چیست؟
هر فردی ممکن است علائم متفاوتی از جدا شدن جفت داشته باشد. با این حال شایع‌ترین علامت خونریزی واژینال همراه با گرفتگی در سه ماهه سوم بارداری است. علائم یا نشانه‌ها نیز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- انقباضات رحمی که طولانی‌تر و شدیدتر از انقباضات متوسط زایمان است
- حساسیت رحم
- کاهش حرکت جنین
- کمردرد
- درد شکم
این نیز گفتنی است که خونریزی واژینال می‌تواند متفاوت باشد و نشانه‌ای از جدا شدن جفت نیست. در برخی موارد هیچ خونریزی قابل مشاهده‌ای وجود ندارد، زیرا خون بین جفت و دیواره رحم به دام افتاده است. درد می‌تواند از گرفتگی خفیف تا انقباضات قوی متغیر باشد و اغلب به طور ناگهانی شروع می‌شود.
آیا همیشه جدا شدن جفت جنین با خونریزی همراه است؟
در بیشتر مواقع، مادر هنگام جداشدن جفت مقداری خون خواهد دید. در صورت پارگی پنهان، خون در پشت جفت قرار می‌گیرد و در این صورت خونریزی وجود نخواهد داشت. در موارد دیگر، جداشدگی به آهستگی ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث خونریزی گاه به گاه و خفیف شود.
زنان باید بدانند که در مورد هرگونه خونریزی واژینال که در دوران بارداری خود تجربه می‌کنند، سریعا با پزشک خود صحبت کند.
جداشدن جفت چه حسی دارد؟
زنان ممکن است در حین جداشدن جفت، درد ناگهانی یا شدید، گرفتگی یا حساسیت در ناحیه تحتانی لگن یا پشت خود را تجربه کنند. همچنین امکان دارد احساس کنند که کودک کمتر حرکت می‌کند. بنابراین باید فورا این علائم را با پزشک یا مامای خود در میان بگذارند.
معمولا سه درجه از جدا شدن جفت وجود دارد که یک پزشک زنان آن را تشخیص می‌دهد:
- درجه 1: مقدار کمی خونریزی، برخی انقباضات رحمی، و بدون علائم استرس جنین یا مادر
- درجه 2: خونریزی خفیف تا متوسط، برخی انقباضات رحمی و علائم استرس جنین
- درجه 3: خونریزی متوسط تا شدید یا خونریزی پنهان، انقباضات رحمی که آرام نمی‌شوند، درد شکم، فشار خون پایین مادر و مرگ جنین
مهم است که مادر هر گونه علائم یا تغییر علائم را با پزشک متخصص خود در میان بگذارند.
پارگی جفت چگونه درمان می‌شود؟
هنگامی که جفت از رحم جدا شد، امکان آن وجود ندارد که آن را دوباره وصل کرد یا ترمیم کرد. یک پزشک متخصص زنان درمان را بر اساس موارد زیر توصیه می‌کند:
- مدت زمان بارداری، سن حاملگی جنین متولد نشده
- علائم ناراحتی از جنین متولد نشده
- مقدار خونی که مادر از دست داده
- شدت انقباض
به طور کلی شدت سقط جنین و سن بارداری دو عامل مهم هستند که با توجه به آن اقدامات زیر انجام می‌شود:
کودک به سن کامل زایمان نرسیده است
اگر اقدام برای تولد نوزاد خیلی زود و سقط مادر خفیف است، مادر تا رسیدن به هفته 34 بارداری به دقت تحت نظر خواهد بود. اگر ضربان قلب کودک نرمال است و مادر خونریزی ندارد، پزشک اجازه می‌دهد برای استراحت مطلق به خانه برود. ممکن است پزشک برای کمک به رشد ریه کودک به مادر دارویی بدهد، اما اگر سقط شدید و سلامتی مادر یا کودک در خطر باشد، ممکن است زایمان فوری ضروری شود.
کودک به سن کامل زایمان رسیده یا نزدیک به آن است
اگر سقط خفیف و ضربان قلب کودک ثابت است، زایمان طبیعی با نظارت دقیق امکان‌پذیر است. این کار به طور کلی در حدود هفته 34 بارداری انجام می‌شود.
اگر زایمان طبیعی امکان‌پذیر نباشد و مادر یا کودک در هر زمانی در خطر باشند، نوزاد از طریق سزارین اورژانسی به دنیا می‌آید.
مشکلات و عوارضی که جفت جنین را تهدید می‌کنند
مشکلات جفت به طور بالقوه می‌تواند برای مادر و نوزاد خطرناک باشد. این عوارض و مشکلات عبارتند از:
جفت آکرتا
زمانی که جفت بیش از حد عمیق در دیواره رحم رشد می‌کند، می‌تواند منجر به از دست دادن خون زیادی در حین یا پس از زایمان شود و همچنین می‌تواند تهدیدی بزرگ برای زندگی مادر و کودک محسوب شود.
جدا شدن جفت
زمانی که جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود، می‌تواند باعث خونریزی شود. به این معنی که کودک ممکن است تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکند. در برخی موارد نیاز به زایمان زودرس خوهد بود.
جفت پریویا
زمانی که جفت به طور جزئی یا کامل دهانه رحم را می‌پوشاند، همان روزنه‌ای که نوزاد از آن خارج می‌شود. این عارضه در اوایل بارداری شایع‌تر است و اغلب با بالا رفتن جفت در رحم و رشد رحم برطرف می‌شود. اگر نزدیک به زمان زایمان جفت همچنان دهانه رحم را پوشانده باشد، انجام سزارین ضروری است.
نارسایی جفت
هنگامی که جفت در دوران بارداری به درستی کار نمی‌کند، اکسیژن و مواد مغذی را به نوزاد نمی‌رساند. این مورد می‌تواند رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
جفت باقی مانده در رحم
جفت ممکن است بعد از زایمان بیرون نیاید زیرا دهانه رحم مسدود شده یا هنوز به رحم چسبیده است. این مورد نیز ممکن است باعث عفونت شدید یا از دست دادن خون شود که تهدید کننده زندگی است.
چگونه می‌توان از جداشدگی جفت جلوگیری کرد؟
جداشدگی جفت معمولا قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت مواردی می‌توان خطرات جداشدگی را با رعایت موارد زیر کاهش داد:
- رعایت نکات ایمنی و بهداشتی مانند بستن کمربند ایمنی
- گزارش هر گونه ترومای شکمی به پزشک متخصص
- گزارش هر نوع خونریزی واژینال
- ترک مصرف داروهای بدون نسخه
- خودداری از درمان‌های طبیعی
- ترک مصرف سیگار و الکل
- کنترل فشار خون مادر
- کنترل دیابت مادر
پس از خارج شدن جفت جنین از رحم، با آن چه کار می‌کنند؟
با توجه به فرهنگ‌های متفاوتی که وجود دارد؛ برخورد‌های متفاوتی هم با جفت می‌شود.
- در بعضی کشور‌ها برخی افراد اقدام به دفن آن در محل خاصی می‌کنند
- در بعضی کشور‌ها دیده می‌شود که مادران جفت را می‌پزند و می‌خورند که به این عمل جفتوفاژی می‌گویند
- بعضی از شرکت‌های تجاری وجود دارند که پیشنهاد می‌کنند جفت را به کپسول تبدیل کنند تا خوردن آن برای مادر راحت‌تر شود
- این در حالی است که تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که خوردن جفت فواید سلامتی شناخته شده‌ای ندارد، اما ممکن است خطر بروز عفونت در بدن زنان را افزایش دهد
یادداشت پایانی
جفت جنین مسئول نگه‌داری و رشد جنین است. این عضو جدید در رحم مادران باردار قرار می‌گیرد و بعد از زایمان و پشتیبانی کامل از جنین از رحم مادر خارج می‌شود. جفت جنین در دوره جنینی وظیفه حفظ سلامت و رشد جنین را بر عهده دارد، بنابراین مادران باید با رعایت برخی اصول از بارداری خود مراقبت کنند تا مشکلی برای جفت جنین و جنین ایجاد نشود.
