توانبخشی کودکان ناشنوا و آموزش مهارت‌های گفتاری
توانبخشی کودکان ناشنوا به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های شنوایی و گفتاری را به دست آورند. بیش از 5درصد از جمعیت جهان که 430 میلیون نفر می‌شوند؛ برای رفع کم‌شنوایی «ناتوان کننده» خود به توانبخشی نیاز دارند. تخمین زده می‌شود که تا سال 2050 بیش از 700 میلیون نفر یا از هر ده نفر یک نفر دچار کم‌شنوایی ناتوان کننده خواهد شد.
نزدیک به 80درصد از افراد مبتلا به کم‌شنوایی در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. شیوع کم‌شنوایی با افزایش سن افزایش می‌یابد، به طوری که بیش از 25درصد افراد بالای 60 سال، تحت تاثیر کم‌شنوایی ناتوان‌کننده هستند.
نوزادان و کودکان خردسالی که با ناشنوایی یا کم‌شنوایی متولد می‌شوند گوش دادن و صحبت کردن را بلد نیستند؛ بنابراین آنها باید این مهارت‌ها را بیاموزند. درمان شنوایی این کودکان نوعی توانبخشی است.
در ادامه مطلب قصد داریم مطالبی را در ارتباط با توانبخشی کودکان ناشنوا عنوان کنیم. با مجله پزشکی ژین طب همراه شوید.
از ناشنوایی و کم‌شنوایی چه می‌دانید؟
فردی که مانند آن‌هایی که شنوایی طبیعی دارند (آستانه شنوایی 20 دسی‌بل یا بهتر در هر دو گوش) قادر به شنیدن نیست به کم‌شنوایی دچار است. کاهش شنوایی ممکن است خفیف، متوسط، شدید یا عمیق باشد.
همچنین کم‌شنوایی می‌تواند یک گوش یا هر دو گوش را درگیر کند و منجر به مشکل در شنیدن گفتار، مکالمات یا صداهای بلند شود.
سخت شنوایی به افرادی اطلاق می‌شود که از کم‌شنوایی خفیف تا شدید رنج می‌برند. افرادی که کم‌شنوا هستند، معمولا از طریق زبان گفتاری ارتباط برقرار می‌کنند و می‌توانند از سمعک، کاشت حلزون و سایر وسایل کمکی و همچنین زیرنویس بهره ببرند.
افراد «ناشنوا» عمدتا دچار کم‌شنوایی عمیق هستند که به معنای عدم شنوایی است. آنها اغلب از زبان اشاره برای ارتباط استفاده می‌کنند.
علل کم‌شنوایی و ناشنوایی
در ابتلا به کم‌شنوایی و ناشنوایی عواملی وجود دارد که افراد در دوره‌های مختلف و در طول زندگی با آنها مواجه می‌شوند، گفتنی است که تجربه این عارضه در دوره‌های حساس زندگی بیشترین آسیب را به این دست افراد وارد می‌کند. این عوامل و دوره‌ها عبارتند از:
دوره قبل از تولد
- عوامل ژنتیکی: شامل کم‌شنوایی ارثی و غیر ارثی است
- عفونت‌های داخل رحمی: مانند سرخجه و عفونت سیتومگالوویروس
دوره پری ناتال
- خفگی هنگام تولد (کمبود اکسیژن در زمان تولد)
- هیپربیلی روبینمی (یرقان شدید در دوران نوزادی)
- وزن کم هنگام تولد
- سایر عوارض پری ناتال و مدیریت آنها
دوران کودکی و نوجوانی
- عفونت مزمن گوش (اوتیت میانی چرکی مزمن)
- جمع‌آوری مایع در گوش (اوتیت میانی مزمن غیر چرکی)
- مننژیت و سایر عفونت‌ها
دوران بزرگسالی و سنین بالاتر
- عفونت‌های ویروسی و سایر بیماری‌های گوش
- تاخیر در شروع یا کاهش شنوایی ژنتیکی پیشرونده
- دژنراسیون حسی عصبی مرتبط با سن
- کاهش شنوایی حسی عصبی ناگهانی
- نهفتگی سرومن (واکس گوش نهفته)
- مواد شیمیایی اتوتوکسیک مرتبط با کار
- تاثیر کم‌شنوایی بدون توجه
- عوامل در طول عمر
- ضربه به گوش یا سر
- داروهای اتوتوکسیک
- کمبودهای تغذیه ای
- بیماری‌های مزمن
- سیگار کشیدن
- اتواسکلروز
- صداهای بلند
توانبخشی کودکان ناشنوا شامل چه مواردی می‌شود؟
- یافتن راه‌هایی برای ارتباط با کودکان
- آموزش مراقبت از سمعک و سایر وسایل
- یادگیری گفتار و زبان
- یادگیری گوش دادن
توانبخشی کودکان ناشنوا و راه‌های ارتباط در افراد کم‌شنوا
کم‌شنوایی می‌تواند در طول رشد کودک مشکلاتی را برای او ایجاد کند. او ممکن است در صحبت کردن، خواندن، یادگیری در مدرسه و دوست‌یابی مشکل داشته باشد.
اینکه کودک به چه درمانی نیاز دارد به موارد زیر بستگی خواهد داشت:
- کودک چند ساله بوده که شنوایی خود را از دست داد؟
- زمانی که برای اولین بار از سمعک استفاده کرد چند ساله بوده؟
- کودک چند سال دارد؟
- چقدر کم‌شنوایی او حاد است؟
- چه نوع کم‌شنوایی دارد؟
توانبخشی کودکان ناشنوا بر روشی که والدین می‌خواهند فرزندشان با آنها ارتباط برقرار کند متمرکز خواهد شد. برخی از راه‌ها عبارتند از:
- گفتار نشانه‌دار یا زبان نشانه‌دار( زبان اشاره): در حوزه توانبخشی کودکان ناشنوا والدین هنگام صحبت کردن از حرکات دست در نزدیکی دهان خود استفاده می‌کنند که این حرکات، صداها و کلمات را نشان می‌دهد و کودک کمک می‌کند تا بفهمد دیگران چه می‌گویند
- آموزش مهارت‌های گفتاری و زبانی: والدین باید شنوایی فرزندان خود را آزمایش کنند. استفاده زودهنگام از سمعک یا کاشت حلزون در توانبخشی کودکان ناشنوا کمک شایانی می‌کند. کودکانی که در 6 ماهگی کمک دریافت می‌کنند، ممکن است مانند کودکان معمولی که مشکلی در شنوایی ندارند، زبان را یاد بگیرند
شنوایی‌شناس می‌تواند بهترین درمان شنوایی را برای کودک پیشنهاد دهد. یک آسیب‌شناس گفتار-زبان یا SLP می‌تواند به کودک کمک کند تا زبان را بفهمد، صداهای گفتاری را تولید و از کلمات استفاده کند. کودک همچنین ممکن است از مداخله زودهنگام والدین و متخصصین یا حضور در مدرسه کمک بگیرد.
- استماع: کودک باید گوش دادن را یاد بگیرد. یکی از اولین چیزهایی که او می‌شنود و از آن یاد می‌گیرد صدای پدر و مادر و اطرافیان است. والدین می‌توانند با نامگذاری صداهای مختلف به کودک خود کمک کنند. به طور مثال می‌توانند بگویند، گوش کن، من صدای سگ را می‌شنوم. او پارس می‌کند. بنابراین وقتی بزرگ‌تر می‌شود، یاد می‌گیرد که بین صداهای گفتاری تفاوت قائل شود.
- استفاده از سمعک و سایر وسایل: نوزادان و کودکان خردسال به کمک سمعک یا کاشت حلزون نیاز دارند، بنابراین والدین باید نحوه مراقبت و استفاده از وسایل کمکی را یاد بگیرند. همان‌طور که کودکان بزرگ‌تر باید از وسایل خود مراقبت کنند
- ناتوان کننده‌ترین پیامد شروع کم‌شنوایی در دوران کودکی، اختلال در یادگیری گفتار و زبان است. ترکیبی از تشخیص زودهنگام و استفاده زودهنگام از وسایل شنوایی نشان داده که تاثیر مثبت چشمگیری بر توانایی‌های اکتساب زبان کودک مبتلا به کم‌شنوایی دارد. در واقع می‌توان انتظار داشت که نوزادانی که در 6 ماهگی دچار کم‌شنوایی می‌شوند و از روش‌های توانبخشی کودکان بهره می‌برند به رشد زبانی همتراز با همسالان شنوا دست یابند.
خدمات توانبخشی کودکان ناشنوا شامل چه مواردی می‌شود؟
آموزش ادراک شنوایی
این آموزش شامل فعالیت‌هایی برای افزایش آگاهی به صدا، شناسایی صداها، تشخیص تفاوت بین صداها (تمایز صدا) و پیوند دادن معنی به صداها است.
در نهایت توانبخشی کودکان ناشنوا با این آموزش، توانایی کودک را در تشخیص یک کلمه از کلمه دیگر با استفاده از هر نوع شنوایی افزایش می‌دهد. ادراک شنوایی همچنین شامل توسعه مهارت‌های شنوایی با سمعک و دستگاه‌های شنیداری کمکی و نحوه رسیدگی به موقعیت‌های شنیداری آسان و دشوار است.
استفاده از نشانه‌های بصری
نشانه‌های بصری فراتر از تشخیص صداها و کلمات روی لب است که شامل استفاده از انواع نشانه‌های بصری است و به پیامی معنا می‌بخشد، مانند حالت چهره گوینده، زبان بدن و محیطی که ارتباط در آن انجام می‌شود.
بهبود گفتار
این مورد شامل توسعه مهارت در تولید صداهای گفتار (به خودی خود در کلمات و در مکالمه)، کیفیت صدا، سرعت گفتار، کنترل تنفس، بلندی صدا و ریتم گفتار است.
توسعه زبان
این مورد نیز شامل پیشرفت درک زبان و استفاده از زبان (بیان) مطابق انتظارات رشد کودک است. گسترش و پیشرفت زبان در توانبخشی کودکان ناشنوا فرآیند پیچیده‌ای است که شامل مفاهیم، واژگان، دانش کلمات، استفاده در موقعیت‌های مختلف اجتماعی، مهارت‌های روایی، بیان از طریق نوشتن، درک قواعد دستور زبان و غیره است.
مدیریت ارتباطات
این مورد از توانبخشی کودکان ناشنوا شامل افزایش درک کودک از کاهش شنوایی، توسعه مهارت‌های ابراز وجود برای استفاده در موقعیت‌های مختلف گوش دادن، مدیریت اختلالات ارتباطی و اصلاح موقعیت‌ها برای آسان‌تر کردن ارتباط است.
مدیریت استفاده از سمعک‌ها و دستگاه‌های شنیداری کمکی
از آنجایی که کودکان در سنین پایین به سمعک مجهز می‌شوند، مراقبت و تنظیم اولیه توسط اعضای خانواده یا مراقبان انجام می‌شود. این موضوع مهم است که کودکان تا حد امکان در مراقبت و مدیریت سمعک مشارکت کنند.
خدمات و مداخله زودهنگام برای توانبخشی کودکان ناشنوا
توانبخشی کودکان ناشنوا می‌تواند در زمینه مداخله زودهنگام (سنین تولد تا 3سالگی) و خدمات مدرسه (سنین 3-21سالگی) از طریق قانون آموزش افراد دارای معلولیت انجام شود.
در مداخله زودهنگام یک طرح خدمات خانواده فردی ایجاد می‌شود و ممکن است شامل خدمات شنوایی‌شناسی، خدمات آسیب‌شناسی گفتار و زبان، خدمات معلمان ناشنوایان و کم شنوایان و خدمات سایر متخصصان در صورت نیاز باشد.
هنگامی که کودک 3 ساله شد یک برنامه آموزش فردی ایجاد می‌شود. خدمات ارائه شده برای به حداکثر رساندن موفقیت کودک در محیط آموزش عمومی و انتقال به برنامه‌های آموزش پس از دوره متوسطه (حرفه‌ای، آموزش عالی، فنی) طراحی شده است.
در برنامه آموزشی خدمات شنوایی‌شناسی، خدمات آسیب‌شناسی گفتارو زبان، روانشناسی کودکان و خدمات معلمان ناشنوایان و کم‌شنواها تعیین می‌شود.
یادداشت پایانی
توانبخشی کودکان ناشنوا باعث رشد کودک در زمینه ارتباط کلامی خواهد شد و در نهایت این امکان را برای کودک ایجاد می‌کند تا بتواند با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کند و زندگی راحتی داشته باشد.
در این نوشتار سعی کردیم مطالبی را پیرامون توانبخشی کودکان ناشنوا بیان کنیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.
